برندینگ در ماری گالانت گوادلوپ

در پی وخیم شدن اوضاع ایران و در حالی که شاه خود را برای خروج از کشور آماده می کرد، کنفرانس گوآدلوپ با حضور کارتر رئیس جمهور آمریکا، ژیسکار دستن رئیس جمهور فرانسه، هلموت اشمیت صدراعظم آلمان غربی و جیمز کالاهان نخست وزیر انگلستان در هفته اول ژانویه 1979 در جزیره گوآدلوپ به طور غیررسمی و با ابتکار پاریس تشکیل شد.

گزارش ها حاکی است در این کنفرانس علاوه بر موضوع محوری انقلاب ایران، جنگ کامبوج، خشونت در آفریقای جنوبی، خطرات روزافزون شوروی در خلیج فارس، مسئله ترکیه، کودتا در افغانستان و وضعیت یمن جنوبی از مسایلی بودند که مورد بحث قرار گرفتند.

گوادلوپ نام جزیره ای کوچک در شرق دریای کارائیب و غرب اقیانوس اطلس است.

این جزیره با حدود 1800 کیلومترمربع وسعت و 360 هزار نفر جمعیت دارای آب و هوایی گرم و مرطوب و پرباران است.

در اواخر قرن پانزدهم میلادی توسط کریستف کلمب کشف شد و از اوایل قرن نوزدهم میلادی جزء مستعمرات فرانسه شد.

در پایان جنگ دوم جهانی فرانسه به شهروندان آن حقوقی برابر با فرانسویان داد و یکی از ایالات ماوراء بحار فرانسه شد.

به همین دلیل یک فرماندار انتصابی از فرانسه زمامدار این جزیره است و 3 نماینده و 2 سناتور همواره از گوادلوپ در مجلسین فرانسه حضور دارند.

مردم گوادلوپ کاتولیک، پول آنها فرانک و زبان رسمی و رایج آنها فرانسه است که با خط لاتین نوشته می شود.

شهرک «باستر» با حدود 20هزار نفر جمعیت، مرکز این جزیره محسوب می شود و پنبه، نیشکر، قهوه و موز، مهمترین محصولات آن به حساب می آید.

در اوائل دی 1357 والری ژیسکاردستن رئیس جمهور فرانسه از سران دولت های آمریکا، انگلستان و آلمان درخواست کرد به گوادلوپ سفر کنند تا به طور غیررسمی راجع به بحرانهای بین المللی با یکدیگر به بحث و تبادل نظر بپردازند.

در آن زمان تبعات کودتای کمونیست ها در افغانستان، خشونت های فزاینده نژادی در آفریقای جنوبی، اشغال نظامی کامبوج توسط ارتش ویتنام و مهمتر از همه آنها انقلاب اسلامی ایران مهمترین دغدغه سیاسی رهبران کشورهای غربی محسوب می شد.

این دغدغه خاطر برای ژیسکاردستن که کشورش میزبان امام خمینی رهبر انقلاب بود نیز بیشتر وجود داشت.

ژیسکاردستن آن گونه که در خاطرات خود می گوید هنوز باور نداشت که کار شاه به پایان رسیده است.

او گزارشهای ارسالی «رائول دلای» سفیر فرانسه در تهران را که تاکید می کرد راهی جز خروج شاه از کشور وجود ندارد «بدبینانه» خوانده و به همین دلیل برای آگاهی از اوضاع ایران «میشل پونیاتوسکی» فرستاده ویژه خود را که دوست شاه نیز بود، به تهران اعزام کرده بود.

از این رو وقتی گزارش های پونیاتوسکی را نیز با جمع بندی سفیر فرانسه یکسان یافت، در یک سردرگمی سیاسی دعوتنامه هایی برای جیمی کارتر رئیس جمهور آمریکا، جیمز کالاهان نخست وزیر انگلستان و هلموت اشمیت صدراعظم آلمان فرستاد و آنها را به گوادلوپ دعوت کرد تا به مشورت پرداخته، راهبردهای سیاسی خود را با آنها همسو سازد و چاره مشترکی برای حفظ منافع خویش در ایران بیابند.

این عده روز 14 دی 1357 وارد گوادلوپ شدند و سپس به محل تشکیل اجلاس که آلاچیقی در کنار دریا بود رفتند.

در این نشست حساسیت شرکت کنندگان راجع به مسائل ایران به مراتب بیشتر از سایر مسائل و بحرانهای بین المللی بود.

بحث های مربوط به ایران، ابتدا با سخنان جیمز کالاهان آغاز شد: «شاه از دست رفته و دیگر قادر به کنترل اوضاع نیست.

راه حل واقعی برای جانشینی او هم وجود ندارد.

مردان سیاسی که در میدان مانده اند توانایی های محدودی دارند.

به علاوه بیشتر آنها با رژیم ارتباطاتی داشته اند و آلوده به مسائل و مشکلات این رژیم هستند.

آیا ارتش می تواند در این میان یک نقش انتقالی ایفا کند؟ نه ارتش فاقد تجربه سیاسی است و فرماندهان آن هم به شاه وفا دارند.

» ژیسکاردستن در ابتدا تحت تاثیر اظهارات شاه به «پونیا توسکی» فرستاده ویژه کاخ الیزه، صرفا تحلیل های محمدرضا پهلوی را مطرح کرد.

او گفت: «.

.

.

خطر سقوط شاه و احتمال مداخله شوروی، مهمترین عللی هستند که باید دولت های غربی درجلوگیری از وقوع آنها بکوشند شاه از من تقاضا کرده است برای کاستن از فشار شوروی، به طور مشترک اقدام کنیم.

به نظر من لازم است از طرف سران به شوروی هشدار داده شود تا شوروی ها بدانند که این سران مستقیما درگیر و نگران اوضاع هستند باید از شاه پشتیبانی شود زیرا با وجود اینکه، او تنها ضعیف شده، ولی دید واقع بینانه ای، به مسائل دارد و تنها نیرویی است که در برابر جریان مذهبی، ارتش را دراختیار دارد.

از طرف دیگر این امکان وجود دارد که مشکلات فزاینده اقتصادی، در سطح طبقه متوسط که تعداد آنها در تهران زیاد است و از نفوذ قابل توجهی هم برخوردارند تغییراتی به وجود آورد و ابتکار سیاسی آنها را در آینده ممکن سازد.

» مع الوصف گزارش های مستندی که در روز شروع کنفرانس و روزهای پس از آن به گوادلوپ رسید، به تدریج رئیس جمهور فرانسه را به قضاوت های واقع بینانه ترسوق داد.

او معتقد بود کارتر باید برای تثبیت دولتی که پس از رفتن شاه از کشور درایران شکل می گیرد.

به تماس با امام خمینی به عنوان راه حل نهایی متقاعد گردد.

کارتر به خروج شاه متقاعد شده بود ولی تنها دولت بختیار را به عنوان دولت قانونی پس از شاه به رسمیت می شناخت.

او پذیرفته بود که شاه دیگر نمی تواند درایران بماند ولی به اراده ارتش برای تحکیم موقعیت بختیار همچنان اعتماد داشت.

او اعتقاد داشت فرماندهان نظامی نخواهند گذاشت انقلاب به پیروزی برسد ولی مایل به کودتای آنان نیز نبود.

کارتر به سولیوان سفیر آمریکا در تهران نیز اعتماد چندانی نداشت و ژنرال هایزر را برای بررسی اوضاع و واداشتن ارتش به تبعیت از بختیار به تهران فرستاده بود.

کارتر در سخنان خود گفت: «.

.

.

شاه دیگر قادر به ماندن و ادامه حکومت نیست.

زیرا مردم ایران به هیچ روی خواهان او نیستند.

به علاوه دولت یا دولتمردان وجیه المله دیگری برجای نمانده تا حاضر به همیاری و همکاری با او باشد».

کارتر تا آنجا پیش رفت که هر نوع امکان موفقیت شاه را منتفی دانست و رهبران غرب را به اندیشیدن پیرامون آینده ای که در آن نظام سلطنت قطعا جایی نخواهد داشت دعوت کرد این درحالی است که وی یک سال پیش از آن در سفر به تهران و پس از ملاقات با شاه تاکید کرده بود که شاه ایران را به جزیره ثبات در منطقه تبدیل کرده است.

(7) هلموت اشمیت صدراعظم آلمان نیز اگر چه بیش از سایر هم پیمانان نگران منافع اقتصادی درکشورش در ایران بود ولی اعتقادی به باقی ماندن شاه درکشور نداشت.

سران کشورهای آمریکا، آلمان، انگلیس و فرانسه پس از 3روز گفتگو و مشورت راجع به تحولات ایران به این نتیجه رسیدند که باقی ماندن شاه درایران سبب تداوم بحران خواهد بود.

مع الوصف هیچ یک حاضر نبودند که درصحن بین المللی «گوادلوپ» به عنوان مرکز تبانی غرب برای سقوط شاه یا زمینه ساز پیروزی انقلاب اسلامی ایران شناخته شود.

پس از پایان اجلاس گوادلوپ، کارتر به توصیه ژیسکاردستن و همچنین همراهان خود از جمله سایر وس ونس وزیر خارجه و برژینسکی مشاور امنیت ملی آمریکا، تصمیم گرفت امام خمینی را به وضعیتی میان سقوط رژیم شاه و پیروزی انقلاب اسلامی متقاعد سازد.

او این وضع را درحفظ دولت بختیار جستجو می کرد.

به همین دلیل یک روز پس از پایان اجلاس- 18 دی- پیغام خود را به طور غیرمستقیم و توسط دو تن از مقامات فرانسوی به اطلاع امام خمینی رساند.

او در پیام خود از امام خمینی خواست تا تمام نیرو و اهتمام خویش را جهت جلوگیری از مخالفت مردم علیه بختیار به کار بندد وی در این پیام به قطعی بودن خروج شاه اشاره کرد و سپس تهدید کرد که «تهاجم به بختیار به مثابه قماری است که تلفات فراوان بر جای خواهد گذاشت و وخامت اوضاع به مداخله ارتش خواهد انجامید.

» امام در پاسخ درخواست کارتر را قاطعانه رد کردند و فرمودند: «.

.

.

پیام آقای کارتر دو جهت داشت یکی موافقت با دولت بختیار یا دست کم سکوت در شرایط فترت موجود و دوم راجع به احتمال کودتای نظامی یا پیش بینی وقوع آن.

» در باب موضوع اول امام تاکید کرد که «همه مصایب و خونهای ریخته شده ملت برای رهایی از زیر بارگران سلسله پهلوی است.

ملت ما حاضر نیست با دولت بختیار به عنوان میراث شاه و یا با تدابیری چون تشکیل شورای سلطنت که همه آنها غیرقانونی است، کنار آید.

اما درباره حفظ آرامش ما بارها تاکید کرده ایم که همواره خواهان مملکتی آرام و با ثبات بوده ایم.

اما با وجود شاه آرامش هیچ گاه باز نخواهد گشت.

آقای کارتر اگر حسن نیت دارند می بایست از پشتیبانی کودتا یا دخالت در امور ایران دست بکشند، تا خواسته مشروع ملت محقق گردد و آرامش و ثبات دائمی برقرار شود.

ملت ایران نیز از کودتای نظامی هیچ هراسی به خود راه نخواهد داد.

زیرا چندین ماه است که رژیم با خشونت و قهر و غلبه نظامی و با حادترین شکل آن با مردم رفتار کرده است.

مردم ایران برای من پیام فرستاده اند که در صورت بروز کودتای نظامی باید حکم جهاد مقدس داد.

من کودتا را نه به صلاح ملت ایران می دانم و نه به صلاح ملت آمریکا.

اما اگر چنانچه کودتایی صورت پذیرد ملت ایران از چشم شما خواهد دید.

من به حکم این که یک روحانی هستم همیشه مصلحت بشر در نظر می گیرم.

لذا به شما توصیه می کنم که جلوی این خونریزی ها را بگیرند و ایران را به حال خود واگذارید.

در این صورت است که نه تسلیم شرق خواهد شد و نه تسلیم غرب.

ملت را به حال خود واگذارید تا من از اشخاص پاکدامن برای انتقال قدرت، یک شورای انقلاب تاسیس کنم تا امکانات مناسب جهت به ثمر نشستن حکومت مبعوث ملت انجام پذیرد، در غیر این صورت امید به آرامش نیست.

اکنون در سازمان نیروهای مسلح ایران اختلاف عمیق و اساسی بروز کرده است و در صورت کودتا بسیاری را ارتشییان که به ما پیوسته اند این تلاش را در نطفه خفه خواهند نمود.

.

.

» روز 21 دی سایروس ونس وزیر خارجه آمریکا و سخنگوی 4 کشور شرکت کننده در کنفرانس گوادلوپ به روزنامه نگاران اظهار داشت: «.

.

.

شاه در نظر دارد تعطیلات خود را در خارج از ایران بگذراند و دولت ایالات متحده نیز این تصمیم شاه را تایید می کند.

آمریکا احساس می کند که شاه دیگر در آینده ایران نقشی ندارد.

» در همین روز «آنتونی پارسونز» سفیر انگلستان در ایران با اطمینان از خروج قطعی شاه قصد ترک ایران را داشت.

وی می گوید: «در این دیدار خداحافظی، شاه نظر مرا راجع به سرنوشت خودش جویا شد.

من گفتم او را در وضعی می بینم که آمریکاییها برای آن اصطلاح «no win» (وضعیتی که در آن هیچ امیدی به پیروزی وجود ندارد) به کار می برند و اضافه کردم هر روز که شما بیشتر در کشور بمانید بختیار مثل برفی که در آب افتاده باشد، تحلیل خواهد رفت، اگر کشور را ترک کنید شانس کمی برای بازگشت خواهید داشت.

زیرا بختیار توانایی برقراری نظم و استقرار حکومت خود را ندارد.

.

.

طوفان انقلاب ایران را فرا گرفته و همه نهادهای قانونی را کنار زده است.

.

.

» سران دولت های غربی در گوادلوپ به خوبی از قدرت انقلاب مردم و از سقوط قریب الوقوع شاه و رژیم تحت الحمایه او با خبر بودند.

از این رو در موضعی انفعالی و در وضعیتی که کمترین امیدی به بقای شاه نداشتند، ناگزیر شدند با رفتن او از کشور موافقت کنند.

در واقع کنفرانس گوادلوپ تحت الشعاع اراده ملت ایران قرار داشت والاقدرت های غربی چیزی در حمایت همه جانبه خود از رژیم شاه کم نگذاشتند.

به قول فردوست «کارتر تا آنجا که می توانست از رژیم او و از خود او پشتیبانی کرد.

کارتر به تهران آمد و آن نطق کذائی را سر میز شام کرد که حداکثر حمایت از محمدرضا بود.

کارتر حتی با تلفن های روزمره تلاش کرد محمدرضا را از نظر روحی آماده حداکثر مقاومت کند ولی محمدرضا آمادگی نداشت.

کارتر آنچه را که لازم بود در حمایت از شاه انجام داد.

او که نمی توانست برای حمایت از محمدرضا در ایران قشون پیاده کند.

نه آمریکا نه سایر دولتهای غربی، هیچ گونه کوتاهی در حمایت از شاه نداشتند.

ولی مشکل آنها این بود که هیچ برنامه ای برای نجات شاه و رژیم او نداشتند و موج فراگیر انقلاب آنها را دچار استیصال و سردرگمی کرده بود.

حضور آنها در گوادلوپ نمایانگر آخرین تلاش های بی هدف و مایوسانه آنها برابر انقلاب اسلامی بود.

به همین دلیل بود که قوی ترین متحدان غربی بهترین راه را در خروج او از کشور دیدند.

از این رواست که پیروزی انقلاب را مظهری از ناکامی غرب می شمارند.